Η ΠΥΞΙΔΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ

Είχε παρατηρηθεί ότι κάθε ένα από τα μικρά κομμάτια μαγνητίτη που έριχναν πάνω σε ένα τραπέζι, είχε την τάση να στρέφεται πάντα προς την ίδια κατεύθυνση και αποτελούσε σημαντικό χαρακτηριστικό του τελετουργικού που ακολουθούσαν. Ο μαγνητίτης είναι ένα φυσικό μέταλλο που κυρίως βρισκόταν σε μεγάλα αποθέματα και εξορυσσόταν στη Μαγνησία της Μικράς Ασίας από όπου και πήρε το όνομα του. Αργότερα η παρατήρηση αυτή οδήγησε στην κατασκευή των πρώτων αυτοσχέδιων πυξίδων με την τοποθέτηση θραυσμάτων μαγνητίτη πάνω σε ένα κομμάτι ξύλο που επέπλεε μέσα σε ένα δοχείο με νερό ή όταν ένα τέτοιο κομμάτι βρισκόταν κρεμασμένο από ένα νήμα. Στο πέρασμα του χρόνου εξελίσσονται σε μορφή κουταλιού (η άκρη του οποίου πάντα δείχνει προς το νότο) τοποθετημένου πάνω σε τετράγωνη βάση που φέρει τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα και σημειωμένες τις θέσεις των κυριότερων αστερισμών.

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΥΞΙΔΑΣ

         Σημαντική διαφοροποίηση δεν παρατηρείται παρά περί το 800 μ.Χ. και πάλι στην Κίνα όπου οι μαγνητίτες παίρνουν τη μορφή μεταλλικής βελόνας όπως περίπου την ξέρουμε σήμερα, καθώς διαπιστώνεται ότι εάν ένα μεταλλικό αντικείμενο τριφτεί από μαγνητίτη αποκτά μαγνητικές δυνατότητες. Ωστόσο αυτές δεν διαρκούν για πολύ και γι’ αυτό ένα κομμάτι μαγνητίτη βρίσκεται πάντα πάνω στα σκάφη προκειμένου ανά τακτά διαστήματα να επαναλαμβάνεται η διαδικασία.                 Μεταξύ του 850 και 1050 μ.Χ. σχεδόν όλα τα κινέζικα πλοία φέρουν κάποιας μορφής πυξίδα ενώ το πρώτο γραπτά καταγεγραμμένο ταξίδι που πραγματοποιήθηκε με τη χρήση της πυξίδας ως ναυτιλιακό βοήθημα πραγματοποιήθηκε μεταξύ 1405 και 1433 από τον Zheng He και αποτελούσε το πρώτο από τα επτά μεγάλα ωκεάνια ταξίδια που πραγματοποίησε. Ωστόσο θεωρείται σχεδόν σίγουρο ότι περί το 1200 κάποιας μορφής πυξίδα βρισκόταν σε χρήση στα περισσότερα σκάφη στα νερά της μεσογείου ενώ Άραβες έμποροι είχαν διαδώσει την πυξίδα στις Ευρωπαϊκές χώρες κατά τον μεσαίωνα όπου όμως δεν αξιοποιήθηκε ιδιαίτερα.  

       Η πρώτη γραπτή αναφορά σε αυτή γίνεται το 12 αιώνα από έναν Άγγλο μοναχό τον Alexander Neckham. Σταδιακά αλλά αργά η μορφή της αλλάζει καθώς η βελόνα τοποθετείται πάνω σε άξονα ώστε να είναι πιο ακριβής και τοποθετείται μέσα σε ξύλινα ή αλαβάστρινα κουτιά τα οποία διαθέτουν σύστημα εκκρεμούς ώστε να αποσοβείται το τράνταγμα του σκάφους από τα κύματα. Κάτω από τη βελόνα τοποθετείται κάρτα η οποία φέρει 32 σημεία, τις διευθύνσεις των κυριότερων ανέμων με τους οποίους είναι εξοικειωμένοι οι ναυτικοί. Επικρατεί η χρήση του Βορά ως σημείο αναφοράς και οι περισσότερες πυξίδες φέρουν σε αυτή τη θέση κάποιο χαρακτικό ή ζωγραφιά που την κάνει να ξεχωρίζει. Μάλιστα επικρατεί το γράμμα Τ από τη λατινική λέξη Tramontana που σημαίνει βορινός άνεμος και το οποίο σταδιακά με τις καλλιτεχνικές επεμβάσεις που πραγματοποιούνται σε αυτό παίρνει τη μορφή συμβόλου που μοιάζει με λουλούδι και ονομάζεται fleur de lys και μοιάζει με το παλαιό σύμβολο της Βασιλείας στη Γαλλία. Η αναγραφή των μοιρών πάνω στην κάρτα εκτός των βασικών σημείων του ορίζοντα είναι πιο πρόσφατο γεγονός. Μόλις στις αρχές του περασμένου αιώνα οι πυξίδες τοποθετήθηκαν μέσα σε πλημμυρισμένο δοχείο ώστε η ένδειξη τους να παρέχει σταθερότητα κατάλληλη για τη ναυτιλία. Πρώτος τις εξέλιξε σε αυτό το βαθμό ο Sir William Thomson, γνωστότερος αργότερα ως Λόρδος Κέλβιν. Το υγρό που χρησιμοποιήθηκε ήταν οινόπνευμα που παγώνει σε εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες ώστε να μην σπάει το δοχείο που περιέχεται η πυξίδα. Ανάλογα μίγματα υγρών χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα. Η ιστορία της πυξίδας είναι ένας σταθμός με διαστάσεις μύθου γύρω από τις ανθρώπινες εφευρέσεις. Είναι ο απολογισμός του πώς ένας πολιτισμός έκανε μια σημαντική εφεύρεση και πώς ένας άλλος από την άλλη πλευρά του κόσμου έβαλε σε εφαρμογή αυτήν την εφεύρεση προάγοντας το εμπόριο και τον πλούτο. Η ιστορία της πυξίδας είναι η ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού και η ικανότητα του να προσανατολίζεται στο χώρο.